Zo kun je omgaan met rouw en verdriet bij overlijden volgens de sunnah
In de naam van Allah, de Meest Barmhartige en de Genadevolle.
ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ
Allatheena itha asabathum museebatun qaloe inna lillahi wainna ilayhi rajiAAoenEn als zij door een (beproevende) ramp worden getroffen, zeggen zij: “Waarlijk, het is aan Allah dat wij toebehoren (dus doet Hij met ons wat Hij wenst) en het is tot Hem dat wij zullen terugkeren (in het Hiernamaals).” [Koran 2:156]
Wij behoren aan Allah toe en tot Hem zullen wij terugkeren. De dood is het enige wat ons is beloofd op deze wereld. Gelovig of ongelovig, de dood is een feit. Maar toch verliezen we onszelf telkens weer in dit leven en vergeten we dat ook wij binnenkort terugkeren naar onze Schepper. God herinnert ons via de dood van een geliefde dat alles op deze Dunya (wereld) tijdelijk is. In deze post wil vertellen hoe je met rouw en verdriet dient om te gaan volgens de Sunnah.
Het verliezen van een geliefde of een dierbare is een van de meest grootste beproevingen in ons leven. Dat heb ik persoonlijk aan den lijve ondervonden. Toen mijn geliefde plots overleed stortte mijn wereld in. Het is een pijn die je niet kunt omschrijven en begrijpen totdat je het zelf meemaakt. Sommige mensen beschrijven rouw als een donkere wolk boven hun hoofd die niet weggaat. Sommige ervaren een verstikkend gevoel van spijt en spanning terwijl andere de verdriet ervaren als een achtbaan van emoties.
Iedereen rouwt anders en iedereen moet zelf een weg hierin vinden. In mijn ‘rouw-proces’ heb ik mijn weg en troost gevonden in Islam. Alhoewel de pijn nooit weggaat en het een open wond in je ziel is, geeft de Islam ons hoop en perspectief.
Islam is hoop
De Islam is een religie van hoop. We geloven dat deze wereld niet het einde is, maar dat we weer met elkaar worden herenigd in het Hiernamaals. Ik vraag Allah om ons te herenigen met onze geliefdes in de Tuinen van het Paradijs waar we nooit meer afscheid van elkaar hoeven te nemen. Ameen. Terwijl we deze hoop blijven houden, biedt de Islam manieren om te navigeren door de pijn van rouw op de dunya. Hieronder zal ik de verschillende adviezen van de sunnah met jullie delen die ik zelf ook toepas in mijn dagelijkse leven.
1. huil zoveel als je wilt, maar behoed de tong van woorden die allah niet wilt horen
Onze Profeet Muhammad (ﷺ) heeft rouw meerdere keren meegemaakt in zijn leven door het verliezen van zijn geliefdes. Hij heeft zijn vrouw Khadija (ra), 6 van zijn 7 kinderen en zijn geliefde oom en nog vele andere moeten begraven. Tijdens deze momenten heeft hij ons geleerd dat rouw en verdriet natuurlijke emoties zijn. Hij leert ons ook dat Allah ons niet verantwoordelijk stelt wanneer wij pijn en verdriet uiten op een toegestane manier. Toen de Profeet Muhammad (ﷺ) zijn stervende zoon Ibrahim in zijn handen had, heeft hij ons het perfecte voorbeeld gegeven van hoe wij met verlies dienen om te gaan.
Een overlevering van Anas bin Malik: Allah’s boodschapper (ﷺ) hield Ibrahim vast, kuste hem en bleef aan hem ruiken. Ibrahim nam zijn laatste adem en de ogen van Allah’s boodschapper (ﷺ) (v.z.m.h) begonnen te tranen. `Abdur Rahman bin `Auf zei, “O Boodschapper van Allah, zelfs jij bent aan het huilen?!” Hij zei, “O Ibn `Auf, dit is genade.” De ogen vergieten tranen en het hart is bedroefd, maar wij zullen niet anders zeggen dan wat onze Heer bevalt, O Ibrahim! Voorwaar, wij zijn bedroefd om deze scheiding.”
[Hadith; Sahih al-Bukhari 1303]
2. Sabr, sabr en nog meer sabr (geduld)
Geduld hebben is ontzettend moeilijk. En al helemaal als het gaat om geduld wanneer er iemand overlijdt van wie je houdt. Het hebben van Sabr of geduld, betekent niet dat je niet mag huilen of je down voelen. Sabr wordt vaak verkeerd begrepen en gezien als ‘blokkeren’ van onze gevoelens. Maar niets is minder waar.
Rouwen is normaal en toegestaan in de Islam. God vraagt ons niet om te stoppen met ‘mens zijn’ wanneer hij ons beproeft. Sabr is jezelf de ruimte geven om te rouwen, maar tegelijkertijd wel op het juiste pad te blijven. Laat je emoties los en geef jezelf ook de ruimte om deze emoties te voelen. Wanneer ik er even doorheen zit, herinner ik mezelf altijd aan de volgende hadith:
“Wanneer een gelovige getroffen wordt door een ongemak, een ziekte, bezorgdheid, verdriet of geestelijke zorgen of zelfs de prik van een doorn, zal Allah zal zijn zonden uitwissen door zijn geduld.”(Al-Bukhari and Muslim)
Als je diep in de put van je emoties zit en je geen uitweg meer ziet, moet je één ding goed onthouden. Onthoud dat je geduld wordt beloond met meer dan je je kunt voorstellen. Gebruik die gedachte en zet het om naar het lichtpuntje aan het einde van je donkere tunnel.
Allah’s Boodschapper (ﷺ) zei, “Allah zegt, ‘Ik heb niets anders te geven dan het paradijs als beloning voor mijn gelovige slaaf, die, als ik zijn dierbare vriend (of verwant) laat sterven, geduldig blijft (en hoopt op de beloning van Allah). [Hadith; Sahih al-Bukhari 6424]
3. Accepteer de Qadr van Allah
“Waarom overkomt mij dit?”, “Waarom ik?” “Had ik maar dit.. en had ik maar dat..”. Wanneer rampspoed ons treft, is de Saytan de eerste die ons aanvalt met deze vragen. Als je iets had kunnen doen om het te voorkomen, dan had Allah het wel toegelaten. Alles staat al geschreven en niks gebeurd zonder Allah zijn toestemming. De Qadr (voorbeschikking) van Allah is soms erg moeilijk te accepteren, maar als gelovige moslim dienen wij er alles aan te doen om dit toch te proberen.
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا
La yukallifu Allahu nafsan illa wusAAaha“Allah belast niemand boven zijn vermogen” (2:286)
Sabr is je gevoelens over je heen laten komen, zonder dat je jezelf erin verliest en tegelijkertijd vertrouwd op Allah en zijn Qadr. Allah belast niemand boven zijn vermogen. De wijsheid van onze beproevingen ligt alleen bij God en alleen Hij weet waarom dit goed voor ons is. Je moet het zien als een foto. Wij zien alleen de pixels en God ziet het gehele plaatje.
4. de kracht van Dua
Het verrichten van dua’s of smeekbedes is ons grootste wapen als moslim. Het is een groot geschenk die wij van God hebben gekregen. Alhamdulilah hebben wij de kans gekregen om dua’s te verrichten voor onze geliefdes die hun helpen in hun graf. Hoe mooi is dat? We kunnen onze dierbare nog steeds cadeaus geven in de vorm van dua. Door hen continue mee te nemen in onze gebeden blijven wij hen helpen in de Barzakh, de tussenstop tussen deze wereld en de volgende.
Juist in ons graf hebben wij de dua’s van andere hard nodig. Wanneer je leeft, doe je een dua voor een goed leven of voor je gezondheid. Maar als je jouw reis hebt gemaakt naar het volgende leven, moeten we bouwen op de dua’s van degene die zijn achtergebleven.
Je hoeft een dua niet perse bij het graf te verrichten. Een dua bij het graf is niet beter dan een dua die je thuis maakt. Het verrichten van een smeekbede kan overal. Neem je dierbare daarom in elk gebed mee en blijf Allah om vergiffenis vragen voor hen. Lees hier de beste dua’s je kunt verrichten.
Maak ook dua voor jezelf
Op momenten zoals deze kan alleen God je helpen. Niemand anders. Wat ik zelf fijn vind is het verrichten van mijn smeekbedes tijdens sudjood en na het gebed. Ik zie dat moment na het gebed als een soort therapie sessie. Vraag Allah om ALLES. Vertel hem hoe jij je voelt, klaag bij Hem, huil bij Hem en vraag Hem om je hart te genezen. Vraag Hem om je te herenigen met je geliefde in Jannah. Vraag Allah om kracht en standvastigheid. Het zal misschien een beetje raar voelen dat je praat tegen ‘iets onzichtbaars’, maar weet dat Allah alles hoort en ziet. Lucht je hart bij Allah en wallahi je zult zien dat het een helend effect op je zal hebben.
Umm Salama, de vrouw van de Boodschapper van Allah (ﷺ), heeft overgeleverd dat Allah’s Boodschapper (ﷺ)zei: Als een dienaar van Allah, die door rampspoed wordt getroffen, zegt:
“Wij behoren tot Allah en tot Hem zullen wij wederkeren; o Allah, beloon mij voor mijn rampspoed en geef mij er iets beters voor in de plaats”.
Innaa lillaahi wa ‘innaa ‘ilayhi raaji’oon, Allaahumma’-jurni fee museebatee wa ‘akhliflee khayran minhaa
Allah zal hem dan belonen voor zijn pijn en zal hem iets beters als vervanging geven. [Hadith; Sahih Muslim 918 ]
De bovenstaande Hadith wordt vaak alleen geïnterpreteerd in ‘wereldse vervangingen’. Je ouders zijn bijvoorbeeld niet vervangbaar. Ga daarom dus niet wachten op iets ‘beters’ op de dunya als vervanging, want alleen Allah weet wanneer én wat hij jou gaat geven. Het kan zo zijn dat de beloning wordt bewaard tot het Hiernamaals of dat Allah je zondes vergeeft door de pijn die je doorstaat. Blijf vertrouwen op Allah zijn beloning en pin je niet vast op een vervanging op de wereld.
Een ander mooi voorbeeld is van de Profeet Yacub عَلَيْهِ السَّلَام). Toen hij dacht dat hij zijn zoon was kwijtgeraakt, huilde hij zoveel dat hij er blind van werd. Na al die jaren van verdriet en geduld heeft Allah swt Yusuf weer met zijn vader herenigd en zei hij het volgende;
Hij zei:“Ik klaag alleen over mijn verdriet bij Allah en ik weet van Allah datgene wat jullie niet weten. O mijn zonen! Ga en informeer over Yoesoef en zijn broeder en wanhoop niet aan de Genade van Allah. Voorzeker, niemand wanhoopt aan Allah’s (verlichtende) Genade behalve de mensen die niet geloven.” [Koran: 12:85–87]
5. Sadaqa Jariyah
Een ander geschenk die wij van Allah hebben gekregen is het geven van Sadaqa in de naam van jouw geliefde. Sadaqa Jariyah is een doorlopende liefdadigheid waar je van blijft profiteren tot aan de Dag des Oordeels en de beloning hiervan door blijft gaan in je graf.
De Boodschapper van Allah (ﷺ) zei: , “Wanneer men overlijdt, dan komen zijn daden tot een einde behalve drie dingen: Sadaqah Jariyah (doorlopende liefdadigheid); nuttige kennis die hij een ander heeft geleerd, of een deugdzame nakomeling (kind) die voor hem bidt (voor de overledene).” [Hadith; Riyad as-Salihin 1383]
Er zijn dus verschillende vormen van Sadaqa Jariyah. Zo kun je een waterput bouwen, een school of een moskee bouwen of simpelweg kleding en voedsel doneren. Het geven van sadaqa is niet alleen gelinkt aan het uitgeven van geld, maar je kunt ook Hajj of Umrah verrichten voor je dierbare. Hierbij is het wel goed om te weten dat je eerst zelf je Hajj hebt verricht vóórdat je dit voor iemand anders doet. Heeft de overledenen nog dagen die hij moet inhalen van het vasten? Dan kun je deze ook inhalen voor hen.
Probeer, in combinatie met bovenstaande punten, ook de goede adviezen te onthouden en uit te voeren die de overledenen met je heeft gedeeld. De kennis die zij hebben gedeeld toen zij nog leefde, zal hun continue blijven belonen in hun graf. Naast dat je je jouw dierbare helpt in hun graf, zullen deze goede daden ook in jouw boekje worden opgeschreven.
Heb jij een bepaald idee in je hoofd van wat je graag zou willen doen voor je dierbare, maar weet je niet zeker of het binnen de Sunnah valt? Raadpleeg dan altijd een geleerde in jouw moskee of stel je vraag aan bijvoorbeeld Al-Yaqeen. Op die manier weet je zeker dat je goede dagen worden geaccepteerd en dat er geen Bid’ah (religieuze innovatie) plaatsvindt.
6. Reflecteer en bereid je voor op je eigen dood
Gebruik deze pijnlijke momenten van rouw en verdriet om te reflecteren op je eigen leven. Laat dit een eye-opener voor je zijn dat deze wereld tijdelijk is en dat ook jouw dag eraan zit te komen. Vanuit de sunnah wordt het aagemoedigd om dagelijks over de dood na te denken en de graven te bezoeken. Dit zorgt ervoor dat je even stil staat bij wat echt is. En dat is ons leven in het Hiernamaals. Laat je niet afleiden door dit wereldse leven en de val van de Saytan.
De Profeet (v.z.m.h) zei, ‘Ik verbood jullie de graven te bezoeken, maar bezoek ze nu. Voorwaar, zij zullen jullie gehechtheid aan deze wereld verzwakken en jullie aan het Hiernamaals herinneren [Ibn Majah]
Het bezoeken van de graven is goed voor ons hart en herinnert ons dus aan het feit dat deze dunya tijdelijk is. Bij het betreden van een begraafplaats, zei onze Profeet de volgende dua;
السَّلامُ عَلَـيْكُمْ أَهْلَ الدِّيارِ مِنَ المؤْمِنيـنَ وَالْمُسْلِمين، وَإِنّا إِنْ شاءَ اللهُ بِكُـمْ لاحِقـون، نَسْـاَلُ اللهَ لنـا وَلَكُـمْ العـافِيَة
Assalāmu `alaykum ahlad-diyāri minal-mu’minīna wa ‘l-muslimīn, wa innā in shā’ Allāhu bikum lāḥiqūn nas’alullāha lanā wa lakumul-`āfiyah.
Vrede zij met de bewoners van dit oord onder de gelovigen en de moslims. Moge Allah genade hebben met degenen onder ons die zijn voorgegaan en degenen die nog zullen volgen. Voorwaar, wij zullen ons met de Wil van Allah zeker bij jullie voegen.”
[Muslim 165]
Blijf jezelf en de mensen om je heen herinneren dat de dood om de hoek is. Als wij de dood van een dierbare gebruiken om ons leven te veranderen om een betere moslim te zijn, zullen zij ook de beloning van onze goede daden krijgen. Laten we dit als motivatie gebruiken en de intentie te maken om te werken aan onze spiritualiteit, om onze dagelijkse gebeden te verrichten, méér Koran te reciteren en goede daden te verrichten.
Er is geen tijdlijn of handboek voor rouwen en helen, maar door sabr, hoop en het vertrouwen hebben in Allah vinden onze harten rust. Alhamdulilah dat Islam ons de mogelijkheid geeft om onze overleden geliefdes te blijven helpen na hun dood, zonder dat onze eigen beloning er minder door wordt. Allah is Ghafour en Raheem.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ
O jij die gelooft! Zoek hulp met geduld en gebed. Waarlijk. Allah is met de geduldigen.
Ya-ayyuha allatheena amanoe istaAAeenoe bissabri wassalati inna Allaha maAAa assabireen
Ik vraag Allah om ons weer herenigen met onze geliefdes in zijn eeuwige Tuinen van het Paradijs, ons Sabr te schenken, onze harten te helen en op het rechte pad te blijven in moeilijke tijden. Ameen.
سبحانه و تعالى – Allahu A’lam
En Allah weet het beste. Alles wat ik schrijf dat goed en waar is, is afkomstig van Allah (swt), en alles wat ik verkeerd schrijf, is een fout van mezelf. Moge Allah mij vergeven, Ameen.
